Marc Bosma is beleidsmedewerker bij Mental Health Caribbean (en van daaruit P-opleider bij de GZ-opleiding). Dit is de GGZ-instelling voor de BES eilanden, die de status van bijzondere gemeente van Nederland hebben. MHC verzorgt het gehele palet van geestelijke gezondheidszorg op Caribisch Nederland. Ze werken vooral ambulant in intensieve samenwerking met het formele en informele steunsysteem.
Meer ruimte voor creatieve oplossingen
‘In het verleden werd vaak geredeneerd vanuit de gedachte: zo werkt het in Nederland en dus gaan we het ook zo doen op de BES eilanden. Maar, wij wilden het voor de GGZ echt anders aanpakken’ aldus Marc. ‘Daarom zijn we gaan luisteren, heel veel luisteren. Naar stakeholders zoals huisartsen, het ziekenhuis, verslavingszorg, jeugdzorg, GGD, politie, reclassering en eilandsbestuur. Hierdoor ontdekten we hoe we draagvlak kunnen creëren en zijn we met een plan voor een FACT-team gekomen. Met als gevolg minder weerstand en zelfs enthousiaste reacties op het plan. Zo werden er naast een FACT-team een afdeling Kind & Jeugd en recentelijk Basis GGZ, vergelijkbaar met eerstelijns zorg in Nederland, opgezet. Omdat er in de zorg op de BES Eilanden niet met zorgpaden en DBC’s gewerkt wordt is er meer ruimte om creatief naar oplossingen te zoeken en zijn er geen bureaucratische administratieve lasten.’
‘Dit is natuurlijk heel anders dan de werkwijze in Nederland. Dit helpt mij ook om in Nederland als behandelend GZ-psycholoog scherp te blijven’ vertelt Marc. ‘Alhoewel ik aan de ene kant heel braaf volgens het systeem werk, zet het me af en toe ook aan om grenzen op te zoeken. Het gaat uiteindelijk wel om de klant! Wat heeft hij/zij nodig?’
Start opleiding tot GZ-psycholoog
In de Cariben bestond al heel lang de wens om te kunnen deelnemen aan een GZ-opleiding. Ook binnen MHC bestond deze wens, om zodoende blijvend over GZ-psychologen te kunnen gaan beschikken. RINO Zuid en MHC hebben de stap gezet om deze opleiding te organiseren. Op 18 november 2019 startte de opleiding tot Gezondheidszorgpsycholoog op Caribisch Nederland en de autonome eilanden van het Koninkrijk binnen het Caribisch gebied (Aruba, Curaçao en St. Maarten). Om de kwaliteit van de geestelijke gezondheidszorg te verbeteren, is deze opleiding tot BIG-geregistreerd gezondheidspsycholoog, een belangrijke stap. In totaal volgen 20 werknemers van 8 verschillende instellingen die, veelal in een samenwerkingsverband, erkend zijn als opleidingsinstelling de opleiding.
Aandacht voor de Caribische context
‘Inmiddels loopt de opleiding nu dus ruim een jaar. PIOG’s geven vooral aan heel blij te zijn om in een soort ‘leerstand’ te komen. Anders dan in Nederland hebben de PIOG’s hier al jarenlange ervaring en zijn ze gewend aan improviseren en creatief generalistische werken. Er is veel behoefte aan theoretische onderbouwing, supervisie en werkbegeleiding. Men is gewend om problemen breed aan te pakken, je zult ook wel moeten, er valt niets te verwijzen. Ze zijn specialist in generalistisch werken.’
‘Dat herken ik wel’ zegt Rochelin Decuba, PIOG op de Cariben, ‘voordat ik aan mijn GZ-opleiding begon had ik al 10 jaar werkervaring als orthopedagoog. Je doet de dingen vaak nu eenmaal zoals je ze doet, maar door de opleiding leer je kritischer naar jezelf te kijken. Ook door het bespreken van casussen met werkbegeleiders, supervisoren en mede-deelnemers krijg je een andere kijk op zaken en groei je als psycholoog én als persoon.
‘Alhoewel de kwaliteits- en erkenningscriteria voor de GZ-opleiding natuurlijk hetzelfde zijn sluiten we wel aan bij de Caribische context, legt Marc uit. Zo is er aandacht voor het werken in verschillende culturen en achtergronden. En het werken in verschillende talen (Nederlands Engels, Papiaments en Spaans) vraagt van psychologen ook improvisatie. Denk maar aan de beperkte beschikbaarheid van diagnostiekmaterialen.’
‘Daarnaast is de gemeenschap kleiner, mensen kennen elkaar goed. Problemen op tijd bespreekbaar maken is dan erg lastig. Hulpvragen komen veelal pas naar voren als een crisis ontstaat. Er is ook meer sprake van schaamte en het geloof speelt een belangrijkere rol dan in Nederland. Vooral ook is het systeem rondom de client véél belangrijker. In Nederland ga je als therapeut en cliënt samen aan de slag: waar wil jij als cliënt naartoe werken? In het Caribisch gebied zijn er andere verwachtingen van de behandelaar: jij bent de deskundige, zeg jij het maar. Daarom is het extra belangrijk om taboes bespreekbaar te maken van mens tot mens en dat je als psycholoog en client naast elkaar gaat staan.’
‘Contextueel is dit zeker zo, vult Rochelin aan, maar ik probeer daar wel verandering in aan te brengen. Door het te hebben over een participant in plaats van een cliënt zit je al meer in de modus om dingen samen op te lossen.’
In de toekomst mogelijk een HBO opleiding
In januari 2022 studeert de eerste groep GZ-psychologen af, we hopen natuurlijk dat van deze groep een aantal deelnemers docent wil worden voor de volgende GZ-opleiding, als die er komt. Er is door de opleiding een enorm GGZ potentieel op de eilanden ontwikkeld. De PIOG’s onderhouden goede contacten met elkaar over de verschillende eilanden en zetten zich enthousiast in voor kwaliteitsontwikkeling. Daarnaast zijn we de mogelijkheden van een leergang op HBO-niveau aan het onderzoeken. In deze leergang zal klachtgericht werken en kortdurende begeleidingsvormen centraal staan.
Marc Bosma hier links in beeld