“Ik ben stemhoorder en eind jaren 70' had ik te kampen met verslavingsproblematiek”, begint Wesenbeek zijn verhaal. “Een aantal jaar hield ik alles onder controle binnen het alternatieve circuit, maar op een gegeven ogenblik werd mijn situatie onhoudbaar.” Zelf kan Wesenbeek het zich niet meer herinneren, maar volgens zijn zus heeft hij toen een brief geschreven. “Aan al mijn broers en zussen. Een schreeuw om hulp.”
Wesenbeek kwam terecht in De Grote Beek. Verbraak was er directeur. Beide heren ontmoetten elkaar dinsdag op initiatief van RINO Zuid in het auditorium. De verhuizing van ervaringsdeskundigheidacademie Markiezanaar het gebouw van RINO Zuid en het gepaard gaande symposium ‘De hulpverlening in 2020’ van 10 januari, vormden een mooie aanleiding voor deze terugblik.
In De Gebakken Peer
Begin jaren ’80 werd Wesenbeek voorzitter van de cliëntenraad van De Grote Beek. Daar leerde Verbraak hem kennen. “Het was een actieve raad die het perspectief van de cliënt goed wist te benadrukken en verwoorden”, zegt Verbraak.
Naarmate de jaren vorderden, werd de raad onder leiding van Wesenbeek steeds actiever. Leden die ondertussen niet meer in De Grote Beek woonden, bleven betrokken bij de raad. De door cliënten gerunde Lunchroom ‘In De Gebakken Peer’ was destijds het eerste project dat de raad opzette, in samenwerking met bureau Zorgontwikkeling. De lunchroom bestaat nog steeds.
“We spraken in die tijd nog niet over ervaringsdeskundigheid. Het ging er gewoon over dat die cliënten wilden laten zien dat ze zelf meer konden dan gedacht werd”, zegt Verbraak. “We hebben ze toen een budget gegeven. Daarmee waren wij een van de eersten.”
De raad kreeg zo armslag om meer eigen activiteiten te ontwikkelen. In die dynamiek ontstond langzaam het idee van ervaringsdeskundigheid. Er werden diverse trainingen opgezet, waaronder de training cliëntenparticipatie. “Met die training draaiden we de zaak om”, lacht Wesenbeek. “Wij leerden hulpverleners hoe ze met cliënten om moesten gaan.” Verbraak vult aan: “Toen hebben wij die training verplicht gesteld. Dat bracht wel een schok teweeg.”
De cliëntenraad werd ondersteund door Wim van Poppel, die tevens doceerde op de Fontys hogeschool. Dat was cruciaal, volgens Wesenbeek. “Samen met de hogeschool hebben we die training ontwikkeld.”
Het is overigens niet zo dat ervaringsdeskundigheid een Eindovens idee was, benadrukken beide heren. In Italië en Amerika bestond het principe al. Wel is de raad naar die landen toe geweest om ideeën op te halen, samen met hulpverleners van De Grote Beek.
Om de succesvolle cliëntenraad te stutten, werd later het cliëntenbelangenbureau opgezet. “En ik werd naar voren geschoven als coördinator”, zegt Wesenbeek. Op 1 oktober 1996 kreeg hij de baan. Daarmee was de eerste betaalde ervaringsdeskundigefunctie in Nederland een feit. In heel Nederland werd erover gepraat, aldus Wesenbeek. “Mensen spraken over het Eindhovens Model.”
Mijlpaal
Een mijlpaal voor het vakgebied ervaringsdeskundigheid in Nederland. Allemaal begonnen vanuit een strijd voor meer oog voor de eigen kracht van cliënten. Toch was niet iedereen even enthousiast over het belangenbureau, aldus Verbraak. “Er waren professionals die zeiden ‘maar dat kan toch eigenlijk niet, mijn cliënt gaat naar het belangenbureau en dan mist hij mijn therapie.’ Ik antwoordde dan dat de activiteiten van het belangenbureau misschien wel belangrijker waren”, grinnikt hij.
De traditionele GGZ regelde de zaken volgens de voormalig directeur veel te veel van bovenaf. “Wij vonden dat je het samen moest doen.” Maar, daar was niet iedereen het mee eens. “In die tijd zaten bijvoorbeeld de opleidingen nog helemaal in het traditionele patroon van de professional die alles weet en de patiënt die zijn mond moest houden.” Dat moest veranderen en dat is precies waar ervaringsdeskundigheid een oplossing voor bood. “Wij zijn al die jaren bezig geweest die cultuur langzaam te veranderen.” Cliënten weten vaak zelf het beste wat ze nodig hebben en zijn bovendien in staat elkaar te helpen, daar gaat het om.
Mensen hebben een ziek stuk en een gezond stuk, volgens Wesenbeek. “Met hulpverleners wordt al vaak genoeg gepraat over het zieke stuk. En dat is zeker ook belangrijk. Maar het gezonde stuk is minstens net zo belangrijk.” Ervaringsdeskundigheid gaat over het herstel. De focus op wat mensen kunnen en niet op wat ze mankeert. “En dan vooral niet te veel erover praten, maar gewoon dingen gaan doen.”
Foto: Flickr - Denise Krebs