Drs. Birgitta Kox is GZ-psycholoog en orthopedagoog-generalist. Birgitta is gespecialiseerd in autismespectrumstoornissen en is werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg. Tevens is zij werkzaam voor het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE). Bij RINO Zuid verzorgt ze de training ‘Relaties en Autismespectrumstoornissen’. In deze module komen in 3 dagen de volgende onderwerpen aan bod:
- Een andere manier van informatie verwerken bij ASS
- Relaties binnen het gezin, ouders in relatie tot hun kind en in relatie tot elkaar
- Partnerrelaties
Een andere manier van informatie verwerken bij ASS
Weten hoe informatie bij ASS wordt verwerkt, is de basis voor het begrijpen van de processen op de tweede en derde dag. Waar autisme voorheen vooral in relatie werd gebracht met een verstandelijke beperking, weten we nu dat autisme ook vaak voorkomt bij mensen met een gemiddelde of hogere begaafdheid. Bovendien komt er steeds meer aandacht voor de ‘meer verborgen’ beelden, waarbij onder andere sociale camouflage een belangrijke rol speelt. Onderliggend is dan nog steeds sprake van een informatieverwerkingsprobleem, wat gevolgen heeft voor de communicatie en het contact met anderen.
Blijf doorvragen en kijk klein
‘Regelmatig zie ik cliënten die voldoende oogcontact maken, taal technisch goed onderlegd zijn en bijvoorbeeld meerdere vrienden hebben. Kan er dan wel sprake zijn van autisme? Het antwoord is ja, dat kan zeker! Belangrijk bij het afnemen van de ontwikkelingsanamnese is dat je blijft doorvragen en klein kijkt. Dat wil zeggen dat je bijna op detailniveau moet doorvragen en pas mag stoppen met vragen als je niet meer kunt interpreteren. Als ouders zeggen: ze heeft 2 vriendinnetjes hoor. Vraag dan: Wie zijn deze vriendinnetjes? Wie neemt het initiatief? Is het kind volgend, bepalend of vindt overleg en afstemming plaats? En is daarbij sprake van ‘over-afstemming’? Hoeveel energie kost het? Blijf doorvragen. Om al deze vragen te kunnen stellen moet je uiteraard wel de juiste kennis hebben, bijvoorbeeld van de meer verborgen beelden van autisme en de huidige cognitieve theorieën.’
Relaties binnen het gezin
Een andere manier van informatie verwerken ligt aan de basis van ASS. Het is deze andere manier van informatie verwerken die het kind, de ouders, de broers en zussen in hun onderlinge relaties wederzijds kwetsbaar kunnen maken. Samen met een ervaringsdeskundige ouder van een kind met autisme gaan we kijken naar de betekenis hiervan voor het ouder- en opvoederschap en de relaties in het gezin. En wat dit betekent voor de behandeling en begeleiding van gezinnen, ouders en partners. Daarbij zal tevens aandacht zijn voor (een) ouder(s) met een ASS en ouders die tevens kind zijn van een ouder met een (vermoeden van) ASS.
Ruime aandacht voor het ouderpesrpectief
Birgitta: ‘Naast het kindperspectief: wat heeft het kind nodig, het professionele perspectief: wat zijn de visies en hypotheses, wordt er ruim aandacht besteed aan het ouderperspectief: wat betekent het voor jou als ouder? Achter elk handelen, denk bijvoorbeeld aan ervaren ‘weerstand’, en achter elk woord van een ouder gaat een verhaal schuil. Belangrijk is hier als professional oprecht nieuwsgierig naar te zijn.’
Een deelnemer aan de training vertelt hierover:
‘Wat betreft de ouderbegeleiding heb jij hier in de cursus een andere kijk op gegeven dan wat het woord voor mij, maar ook voor vele anderen betekende. Waar ik altijd ouders begeleidde ‘gericht’ op de problematiek van hun kind (dus eigenlijk de aandacht toch weer uitgaand naar het kind) noemde jij het écht ouderbegeleiding, in een hele pure vorm. Ook ik vraag natuurlijk wel eens aan ouders hoe het nu met hen gaat of dat ik benoem dat ik zie dat ze emotioneel zijn, maar dit zijn maar relatief korte momenten.’
Partnerrelaties
Ook mensen met een ASS hebben behoefte aan een seksuele en intieme partnerrelatie en gaan dergelijke relaties aan, al is dit geenszins vanzelfsprekend. Als gevolg van de andere manier van informatie verwerken kunnen partnerrelaties met ASS onder druk komen te staan. Vaak zijn het bijzondere of asymmetrische relaties of worden door de partners, vaker de partner zonder autisme, moeilijkheden in de relatie ervaren.
Toewerken naar symmetrie
‘De vraag die vaak wordt gesteld is of partnerrelaties met ASS symmetrische relaties kunnen zijn. Wanneer we vanuit een eenzijdig oogpunt naar de relatie kijken, namelijk vanuit de andere manier van informatie verwerken bij één van de partners (de partner met een ASS), dan lijkt een asymmetrische relatie voor de hand te liggen. Ga je er vanuit dat er bij beide partners sprake is van een andere manier van informatie verwerken dan kun je weer toewerken naar een stukje symmetrie, op voorwaarde dat beide partners de ASS herkennen en erkennen. De kwetsbaarheid ligt zo bij beide partners. Ik noem dat wel eens ‘een gevalletje 6-9’: het is maar vanuit welke kant je het bekijkt of er een 6 of een 9 staat, wat er staat is gelijk, maar je kijkt beiden vanuit een ander perspectief.’
Deelnemers aan het denken zetten
‘Met de module wil ik de deelnemers minimaal aan het denken zetten. Als ik na de module hoor: ‘Goh ik dacht het wel te weten, maar ik ben eigenlijk onzeker geworden of gaan twijfelen’, denk ik: je zit op de goede weg, er is beweging. Je bent nieuwe verbindingen aan het maken in je brein!’
‘Vanuit personen met autisme gedacht ben ik blij als er erkenning komt voor de inspanning die het dagelijks leven kan vragen. Meer begrip en loslaten van het denken vanuit je neuro typische kader, dan is er al heel veel bereikt. Als ik in reflectie-opdrachten van deelnemers zie dat ze de vertaalslag hebben gemaakt vanuit autistisch denken, dan is voor mij de training meer dan geslaagd.’
Meer informatie
Wil je meer weten over de module Relaties en autismespectrumstoornissen, kijk dan hier: module Relaties en autismespectrumstoornissen.