Gedragsverandering vraagt meer dan een goed advies
Als we het hebben over gedragsverandering is weerstand een term die steeds terugkomt in het gesprek met Hans. ‘Iedereen kent dat wel. Je weet dat je iets moet veranderen - gezonder eten of meer bewegen - maar zodra iemand anders je daar op wijst, denk je: laat maar zitten.’ Die reactie ziet Hans ook bij cliënten. ‘Of je nu werkt in de verslavingszorg, jeugdzorg of bij een gemeente: zodra je vertelt wat iemand moet doen, gaan de hakken in het zand. motiverende gespreksvoering helpt je dat patroon te doorbreken.’ Hans legt uit hoe de methodiek is ontstaan. ‘Onderzoekers hebben gekeken naar wat therapeuten nu echt effectief maakt. Ze ontdekten dat het niet alleen gaat om wat je doet, maar ook hoe je het doet: met acceptatie, zonder oordeel en door goed te luisteren naar wat iemand wil. Op basis van allerlei onderzoeken is deze methodiek ontwikkeld.’
Luisteren is een vaardigheid
Het klinkt eenvoudig, maar Hans benadrukt dat het veel oefening vraagt om motiverende gespreksvoering echt goed onder de knie te krijgen. ‘Goede gespreksvoering leer je door veel te oefenen, net zoals een pianist die jaren oefent om meesterlijk te spelen. Je moet leren luisteren naar bijvoorbeeld verandertaal: de momenten waarop iemand laat doorschemeren wat hij wil veranderen. Tegelijkertijd moet je weerstand herkennen en ombuigen, bijvoorbeeld door woorden terug te geven zonder oordeel.’ Hans ziet het als een soort judo: ‘Je gebruikt de kracht van de weerstand om extra contact te maken. Door te reflecteren – in je eigen woorden weergeven wat je hoort – voelt iemand zich begrepen. Dat is de basis om verder te kunnen.’
Meer dan het toepassen van een techniek
Motiverende gespreksvoering is niet alleen een set technieken, maar vooral een houding. Hans legt uit dat het gebaseerd is op humanistische waarden. ‘Carl Rogers, een belangrijke grondlegger, geloofde in het belang van acceptatie en nieuwsgierigheid. Dat zie je terug in motiverende gespreksvoering. Je probeert echt te begrijpen wat iemand drijft, zonder te oordelen.’ Die houding is volgens Hans niet alleen waardevol in de hulpverlening, maar ook daarbuiten. ‘Het heeft mijn manier van communiceren veranderd, ook privé. Natuurlijk ben ik thuis geen hulpverlener, maar luisteren en goede vragen stellen helpt overal. Mensen voelen zich sneller gehoord en dat schept verbinding.’
Motiverende gespreksvoering is voor (bijna) iedereen
Hans ziet motiverende gespreksvoering als een onmisbare vaardigheid voor iedereen die werkt met gedragsverandering. Of je nu in de verslavingszorg, het onderwijs of bij een gemeente werkt, het helpt om weerstand te verminderen en samenwerking te versterken. ‘Ook in situaties met drang of dwang – denk aan jeugdzorg of het justitiële kader – biedt het handvatten om verbinding te maken.’ Toch zijn er grenzen. 'Bij ernstige psychiatrische problematiek, zoals psychopathie, of bij mensen met een ernstige verstandelijke beperking is motiverende gespreksvoering minder geschikt. Het is namelijk belangrijk dat iemand op zijn gedrag en veranderwensen kan reflecteren. Maar voor mensen met een lichtverstandelijke beperking kan het weer wél veel betekenen.’
Niet meer aan een dood paard trekken
Hans heeft een missie: meer mensen trainen in motiverende gespreksvoering. ‘Ik zie in mijn werk vaak hoe zwaar het kan zijn als je het gevoel hebt dat je tegen een muur aan loopt. motiverende gespreksvoering maakt je werk niet alleen effectiever, maar ook lichter. Het voelt minder alsof je aan een dood paard trekt. Er is meer samenwerking. Dat geeft energie.’ In de training draait het om doen en ervaren. ‘Je leert door te oefenen. Je merkt waar je sterk in bent en waar je nog aandacht aan kunt besteden. En het mooie is: je ziet meteen hoe het werkt. Met motiverende gespreksvoering komen mensen sneller in beweging, zonder dat jij ze hoeft te overtuigen. En dat is een fantastische ervaring.’
Wil je aan de slag met het leren van effectieve gesprekstechnieken? Dan is de training motiverende gespreksvoering bij jongeren misschien wat voor jou.