2009: forensische psychiatrie, wat is dat?
15 jaar geleden werden de eerste Penitentiair Psychiatrische Centra (PPC’s) opgericht. ‘We waren daarvoor nog nauwelijks bekend met forensische psychiatrie. Eigenlijk best gek. Want we hadden die doelgroep natuurlijk altijd al in huis. In de gevangenis werd toen nog niet gediagnosticeerd. Op enig moment werd duidelijk dat er steeds meer verwarde mensen waren en dat zij criminaliseerden door psychische problemen. Als mensen die uiteindelijk criminaliseren in een regulier zorgtraject zitten, kan die zorg eigenlijk niet stoppen zodra ze in detentie komen. Er is toen bedacht: daar moeten we wat mee, die mensen hebben nood aan hulp. Toen zijn de psychiatrische centra in het leven geroepen. Er was destijds nog weinig of niets vastgelegd of afgesproken op het gebied van opleiden. Dat heb ik samen met mijn team, collega’s uit de andere PPC’s en verschillende experts de afgelopen 15 jaar vormgegeven. We pionierden, onderzochten wat er nodig was en zetten een volledig opleidingsprogramma in elkaar. Langzamerhand haalden we de juiste mensen in huis, gaven zelf trainingen, intervisie en supervisie en zochten fijne samenwerkingspartners. Zo zijn we ook bij RINO Zuid terecht gekomen.’
Professioneel, professioneler, professioneelst
En nu, 15 jaar later, is er veel veranderd. De PPC’s hebben een ISO-certificering en voldoen daarmee aan de gewenste kwaliteit. Ook het Kwaliteitskader Forensisch Zorg (2022-2028) biedt handvatten voor de kwaliteit van de zorg. Hoe kwaliteit een bijdrage kan leveren aan een veiligere samenleving, behandelen en begeleiden wordt steeds professioneler. Er werken intussen veel goed opgeleide professionals op de PPC’s en er zijn grote sprongen gemaakt op het gebied van onderzoek, therapie en diagnostiek. Een mooie ontwikkeling is de implementatie van ervaringsdeskundigheid in de PI Vught. Dat was binnen het gevangeniswezen nog relatief onbekend. De reguliere GGZ werkt hier al langer mee. Je kunt wel zeggen dat we een beetje achterlopen. Samen met RINO Zuid had onze PI al een voortrekkersrol met het HKT-maatwerktraject waarin naast trainingen op alle niveaus ook aandacht is voor coaching on the job en borging. Ook de andere PPC’s hebben hierop meegelift. Andere ontwikkelingen zijn de regievoering voor behandelaren van alle PPC’s en de in company PCLR-trainingen. Uiteraard maken we ook veel gebruik van het reguliere aanbod van RINO Zuid, waaronder de GZ-opleiding.´
Samenwerken in de vorm van kruisbestuiving
Het begon allemaal met een telefoontje naar Gorry Cleven. Want Annet zocht een supervisor voor de vaktherapeuten. ‘RINO Zuid verzorgde toen ook de intervisie en de casuïstiek besprekingen van de behandelaren. Al vanaf dat begin voelde de samenwerking zo vanzelfsprekend en makkelijk. Alles kon, als we dat wilden, ook altijd incompany. Dan kwamen supervisors of trainers gewoon naar de gevangenis toe. Dat is met overvolle agenda’s van het personeel heel fijn. Samenwerking verliep steeds in goed overleg. RINO Zuid leverde precies wat we nodig hadden. Ze dachten mee, toonden initiatief en kennen de doelgroep goed. Zij werken in trainingen samen met ervaringsdeskundigen, iets waar wij ook steeds meer het belang van inzagen als het gaat om herstelondersteunend werken. RINO Zuid is daar natuurlijk al heel lang mee bezig, in samenwerking met Markieza. Het heeft mij zelf ook aan het denken gezet. Nu hebben we zelf twee ervaringsdeskundigen in huis met een verslavingsachtergrond. Die hebben al zoveel kunnen betekenen in de bejegening naar de cliënt. Maar ook als rolmodel voor personeel spreekt het enorm aan. Zo leren we van elkaar: kruisbestuiving noem ik het.’
Meer aandacht voor het individu
Dat is de basis van alles wat nu beter gaat in de forensische zorg. ‘Veel behandelaren hebben opleidingen kunnen doen. Er was de laatste jaren veel ruimte voor opleiden en kwaliteitsverbetering. Binnen de GGZ Ecademy heeft de forensische zorg een eigen leerlijn waar we ook een bijdrage aan hebben geleverd. Er is aandacht voor waar het wat mij betreft, naast veiligheid, protocollen en behandelingen, over moet gaan: herstelondersteunend werken, de-stigmatisering en de-escalerend werken. Ook steeds blijven kijken naar wat een medewerker tegenkomt op de werkvloer. Al deze innovaties verbeteren het leefklimaat op de PPC’s. Er is meer aandacht voor het individu en er wordt hard gewerkt aan het betrekken van de cliënt en zijn systeem bij de behandeling. Dat laatste is lastig in een gevangenis maar het gebeurt steeds vaker dat het gezin of de familie een stem krijgt. Er is aandacht voor het bevorderen van de vader-kind-relatie en ook het slachtoffer krijgt meer aandacht o.a. in trainingen van de herstelconsulent en de reïntegratie trainers. We werken trajectmatig. Naast behandelen kijken we ook hoe iemand verder kan na detentie. Zijn de basisvoorwaarden op orde? En als iemand nog niet klaar is met zijn of haar behandeling dan verwijzen we door. De samenwerking met ketenpartners is sterk verbeterd. Er gaat al een heleboel veel beter dan 15 jaar geleden.’
Met pensioen betekent niet direct loslaten
‘Ik hoop dat dat deze positieve ontwikkelingen verder opgepakt worden. Maar het loslaten? Dat lukt me nog niet helemaal. Ik hoop dat herstelondersteunend werken en een goed leefklimaat hun belangrijke plek houden. Aandacht voor zelfherstel en het bespreekbaar maken van het delict en het slachtoffer: dat heeft echt effect. Dé manier om gedetineerden te motiveren om zelf aan de slag te gaan. Ze beseffen daardoor dat er werk aan de winkel is. Maak ze eigenaar van hun eigen traject’. Op de vraag of ze nog iets wil betekenen voor de forensische zorg is het antwoord: ‘Alleen wanneer ik echt van meerwaarde kan zijn en het een zinvolle bijdrage betreft. De doelgroep is het waard. Het zijn vaak beschadigde mensen die weinig kansen hebben gekregen.’ Motivatie en hoop, dat wenst Annet de cliënten in de PI toe. ‘Ik hoop ook dat er aandacht blijft voor het scholen van personeel en dat de kwaliteitsverbetering die is ingezet, wordt gecontinueerd en duurzaam is.’
Aanbod RINO Zuid
RINO Zuid heeft voor de forensische psychiatrie biedt RINO Zuid een ruim aanbod aam modules. Kijk hier voor meer informatie.