De Zelfkennismethode (ZKM) is een wetenschappelijk onderbouwde methode om mensen in korte tijd te coachen naar nieuw gedrag dat is gebaseerd op zelfinzicht. Op heldere en effectieve wijze ontstaat snel inzicht in de rode draad van iemands gedrag en functioneren en de – vaak onbewuste - motieven en emoties die daarbij een rol spelen.
Helemaal weg van Carl Rogers
De Rogeriaanse aandacht voor authentiek empathisch contact is de grondhouding in veel vormen van hulpverlening geworden. En Adrienne is er weg van. Het was vroeger al haar summum. Toch volgde Adrienne in 2016 ‘pas’ de opleiding tot ZKM-coach. En als je die opleiding volgt, onderga je de methode zelf ook. ‘Voor mij voelde de ZKM als een warm bad omdat je zo serieus genomen wordt. Er is alle ruimte en aandacht voor jou en voor jouw persoonlijke verhaal. Je voelt je echt gezien en gehoord! Geen pleisters plakken’. In die tijd was Adrienne nog met een andere opleiding bezig: talentbegeleiding, en deed voor haar eindscriptie onderzoek naar motivatieproblemen. ‘Mijn insteek was toen al: zelfkennis is de sleutel. Zo kwam ik uit bij deze methodiek. Bij de ZKM ben je echt gelijkwaardig. Je gaat samen op onderzoek uit. Je wordt heel serieus genomen in hoe je naar jezelf kijkt en de kwaliteiten die je daarin meebrengt. Want jij bent ten slotte de deskundige in je eigen leven. En daar was ik precies naar op zoek. Al jaren’.
De ZKM werkt bij iedereen en altijd
‘Ja, het werkt echt altijd’, lacht Adrienne. ‘Als startpunt is de ZKM echt fantastisch. Jan Nauta zegt het heel mooi: zo leer je elkaar het beste kennen. Hij gebruikt de ZKM ook altijd. Je leert elkaar niet alleen goed kennen, er ontstaat ook een diepgaande verbinding en vertrouwen. Met sommige mensen maak je een sprong in het diepe en komt die verbinding razendsnel, met anderen is het een beetje afpellen. Dat is mooi: er gaan dingen opvallen die niet altijd zichtbaar zijn. Dat komt wel boven tafel bij het zelfonderzoek. Je kunt achteroverleunen en vertrouwen op de methodiek, dan komt de rest vanzelf. Sturen heeft ook niet zoveel effect. Als je iemand zelf puzzelstukken laat leggen en de regie laat pakken, ondersteun je juist in het proces.’
Je krijgt voelhorentjes voor mensen
Je begint met een doelstelling. Adrienne: ‘Waar komt iemand voor? Wat wil iemand bereiken en waar loopt iemand tegenaan? Daar ligt tijdens de eerste sessie de nadruk op. Je kunt werken met een afbeelding die iemand mag uitkiezen omdat het zijn of haar gevoel van nu omschrijft. Dat doe je dan daarna ook voor wat iemand met de coaching wil bereiken.’ Eerst ben je dus heel veel aan het praten. ‘De gesprekken gaan over iemands levensverhaal, problemen, krachten, kwaliteit, levensvisie. Dat gaat natuurlijk om de inhoud, maar uit bijvoorbeeld iemands woordkeus, kun je ook al heel veel halen. Je krijgt voelhorentjes voor waar iemand zit en hoe iemand naar dingen kijkt.’ En die gesprekken – die over alles gaan – vat je samen door telkens één zin op te schrijven. Dat resulteert uiteindelijk in zo’n 40 kernzinnen die ervaringen beschrijven uit: het verleden, heden of de toekomst. ‘Door mensen die zinnen zelf op te laten schrijven, zet je ze al in beweging.’
‘Je hebt aandacht voor gevoelens: positief en negatief. En dat is best uniek in de psychologie.’
Tijd voor de huiswerkopdracht
Heb je alles in kaart gebracht? Dan gaat iemand thuis aan de slag. De cliënt koppelt zelf, intuïtief, 24 verschillende gevoelens aan die kernzinnen. Gewoon via de computer. Adrienne: ‘Dat is een werkje, haha. Je confronteert jezelf dan opnieuw met al die ervaringen en al die zinnen. Ik zeg altijd: doe het intuïtief en in een bepaald ritme. Als je gaat nadenken, stop dan even en ga een volgende keer weer verder. Vervolgens krijg ik een melding dat de score is afgerond en draai ik een rapport uit, dat automatisch gegenereerd wordt’. Met die rapportage gaat Adrienne met haar cliënten aan het werk.
Aan de slag met het rapport
‘We kijken eerst naar de positieve polen. Waar zie je in je leven al waar je eigenlijk naar verlangt? Waar klopt het al? Daar vormt de cliënt dan een kernzin mee. Bijvoorbeeld over ruimte of vertrouwen dat ontstaat en groeit. Die kernzin schrijft de cliënt op een kaartje wat een opvallende plek in huis krijgt. Zodat hij of zij er elke dag mee wordt geconfronteerd. Daarna kijken we wat iemand daar nu van weghoudt. Machteloosheid, hulpeloosheid, boosheid, verdriet, verlies? Dus: wat brengt je in beweging en wat zijn de valkuilen en uitdagingen. Dat tweede stuk is uitgebreider en duurt ook langer. We koppelen er ervaringen uit de praktijk aan. Dat hoor ik vaak terug van cliënten die ook therapie hebben: juist dat concrete maakt de ZKM anders.’
Inzichten uit je jeugd als je 60+ bent
Wat Adrienne zo mooi vindt aan haar werk? ‘Je raakt heel betrokken bij mensen. Maar je moet het ook kunnen loslaten. Om weer ruimte te maken voor de verhalen van nieuwe mensen die voorbij komen. Ik vind het mooi hoe mensen tijdens de sessies linkjes leggen die ze eerder niet konden leggen. Als je ziet hoe mensen de puzzelstukken in elkaar schuiven. Een oudere man van 60+ praatte eindelijk (weer) over de tijd dat hij een jaar of vijf was en zijn moeder overleed. Die gebeurtenis heeft zijn leven lang doorgewerkt, maar er was nooit ruimte voor. We praten er maar zo min mogelijk over, zeiden ze thuis. En nu mag het er wel zijn.’
Aandacht voor alle gevoelens
Dat is wat Adrienne vooral goed vindt aan de ZKM. ‘Met aandacht voor zowel positieve en negatieve gevoelens, breng je iemand tot een dieper inzicht. Meestal ben je in de psychologie met je hoofd bezig, maar wij pakken het dieper. Dat komt omdat je in eerste instantie heel instinctief een gevoel koppelt aan een zin. Die patronen zijn niet zo bewust en die zorgen nu juist voor die nieuwe inzichten in jezelf. Niet alleen voor cliënten maar ook voor jezelf is de ZKM een enorme verrijking. Je ziet andere dingen dan je normaal zou zien. Je beweegt veel meer mee met je cliënt. Je ervaart dingen in jezelf en je kunt de ander daardoor beter begrijpen. Dat zorgt voor een echte dialoog en een echt gesprek.’
Meer weten?
Kijk hier voor meer informatie over de basiscursus ZKM.