Hulp in de aanpak van (seksueel)trauma
Sara: ‘Een grote hoeveelheid mensen met een lvb heeft trauma in zijn of haar rugzak. Een groot aantal cliënten kampt met traumaklachten en een deel daarvan met seksueel trauma. Ik help gedragskundigen, psychologen, behandelaren en orthopedagogen hoe ze dat kunnen aanpakken binnen alle verschillende stadia waarvoor ze verantwoordelijk zijn.’ Sara is GZ-psycholoog en orthopedagoog. Ze werkt bij Stevig. Een derdelijns instelling voor mensen met een lvb en psychiatrische problemen of gedragsproblemen. ‘Zij hebben op andere plekken niet de behandeling kunnen krijgen of die behandeling niet goed doorlopen.’ Ze is ook trainer van de trainingen van RINO Zuid over taxatiegesprekken en diagnostiek bij vermoeden van seksueel misbruik bij mensen met een lvb, zowel pleger als slachtoffer.
Seksueel trauma ontdekken is heel lastig
Je moet behoorlijk gevoelig en sensitief zijn om seksueel trauma op te merken. Sara: ‘Wat het zo lastig maakt, is dat de signalen kunnen wijzen op trauma of gevolgen van een schokkende gebeurtenis maar je waarschijnlijk nog tien andere verklaringen kunt bedenken. Je moet constant je vizier openhouden. En dat is best een ingewikkelde taak: sensitief blijven voor alle onderwerpen. Het is ook essentieel dat je een goede relatie met je cliënt hebt, zodat hij of zij de ruimte voelt om die signalen af te geven. En dat je opmerkt: dit gedrag is ander gedrag dan vorig jaar, bijvoorbeeld. Plast iemand ineens regelmatig in zijn of haar bed? Of zegt iemand iets als ‘Bij X wil ik niet meer zijn. Die doet dingen die ik niet wil’? Dan kan zo’n onthulling duiden op een vorm van (seksueel) trauma of grensoverschrijdend gedrag. ‘Vaak zie je dat mensen zich anders gaan gedragen, fysieke klachten krijgen of opvallende uitspraken doen. Meestal zijn de signalen vaag en onduidelijk. Dan wil je als behandelaar verhelderen. Dat moet je voorzichtig aanpakken. Je wilt bijvoorbeeld niet te sturend zijn als je vragen stelt.’
De drempel omlaag
Je hebt dus sensitiviteit, een open houding én kennis nodig. Je moet het melden en doorgeven. Dat vinden begeleiders soms lastig. Want wat vertel je dan? Daarom is het als behandelaar belangrijk om de begeleider te ondersteunen met kennis én duidelijke processen binnen de organisatie. Zodat de hoge drempel - die nu nog vaak wordt ervaren - lager wordt. Want het is nogal wat: alle stappen in dit proces goed doorlopen.’
De basis? Die ken je al
Hoe kun je behandelen als je niet weet dat er seksueel grensoverschrijdend gedrag speelt? Sara: ‘Veel gedragsdeskundigen in de lvb hebben ook een mediërende rol. Zij nemen teams mee in kennis en vaardigheden. Daarom is er in de trainingen ook aandacht voor de rol binnen het team. Hoe maak je je team sensitief? Hoe zorg je dat er over seksualiteit wordt gesproken tussen begeleider en cliënt? Hoe houd je het onderwerp aan en levendig in je teams? Hoe is de inbedding van dit onderwerp in de protocollen van je organisatie? Is er een meldteam?’ Als behandelaar ben je onderdeel van een groter geheel. Dat kan overweldigend voelen. Hoe houd ik alle onderdelen van het proces om seksueel trauma te kunnen identificeren, behandelen of voorkomen in de hand? En hoe zorg ik goed voor vermoedelijk slachtoffers, vermoedelijk plegers, verwanten en betrokken medewerkers? Sara: ‘Eigenlijk komt er heel veel voorbij in de training. Dus ook die onderwerpen waarin je merkt dat het signaleren, onderzoeken en uitstippelen van je hulpverleningstraject onderdeel is van een groot geheel. Soms merk ik dat mensen bij seksualiteit snel willen doorverwijzen. Maar je kunt meer dan je denkt. Je doet al elke dag aan diagnostiek. En soms ben je op een bepaald onderdeel nog wat onzekerder. Of heb je minder in handen om er vorm aan te geven. Maar de basis? Die ken je al.’
Niemand heeft het gezien
Is er seksueel misbruik of trauma aan de hand? Dan is de manier waarop de omgeving reageert en handelt voor cliënten heel belangrijk. Sara: ‘Dat geldt voor ouders en verwanten, maar ook voor begeleiders of behandelaren. In dit soort situaties goed handelen, heeft echt heel veel meerwaarde voor het herstel. Daarmee is de kans op medische problemen of depressies kleiner. Ik heb vaak cliënten die nog kampen met trauma van vroeger. Ze zijn dan bijvoorbeeld al 40, maar we behandelen het trauma wat ze opliepen toen ze 8 jaar waren. Vaak gaat het dan over pesten of seksueel trauma. Wat ook heel erg is? Dat niemand het heeft gezien, geloofd of iets gedaan heeft om het te voorkomen. Dat dat niet is gebeurd, is voor mensen zó pijnlijk. Soms zelfs traumatischer dan de seksuele ervaring zelf.’
Wil je meer weten over de werkwijze en instrumenten die je kunt inzetten? Bijvoorbeeld over de samenwerking met politie en justitie bij een vermoeden van seksueel grensoverschrijdend gedrag? Of wil je veel oefenen (met een acteur)? Of je nu wilt kennismaken, opfrissen of verdiepen: het kan. We oefenen in de modules over vermoedens van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij mensen met een lvb met taxatiegesprekken en diagnostiek. Kijk op de pagina grensoverschrijdend gedrag voor alle trainingen van RINO Zuid.