Psycho-watte?
Twee ervaren psychiaters van 60+ uit New York beschreven psychodrama laatst als ‘eigenlijk alle theorie bij elkaar maar dan embodied’. Ina Hogenboom – registerpsycholoog en trainer en practitioner in Psychodrama (TEP) – sprak deze psychiaters, nadat ze een gespecialiseerde vorm van psychodrama presenteerde op een conferentie in Kroatië. Zelf beschrijft ze psychodrama als ‘een actieve vorm van therapie waarbij mensen verschillende rollen aannemen om vanuit diverse perspectieven emotionele en interpersoonlijke uitdagingen te verkennen. Door het gebruik van psychodrama wordt de spontaniteit en creativiteit verhoogd en worden nieuwe oplossingen gevonden. Of worden oude oplossingen opnieuw ingezet.’

Psychologie is saai?
Jacomien Ilbrink – eigenaar van de Academy for Inter-Action – ontdekte haar liefde voor psychodrama toen ze in New York woonde en psychologie studeerde. Jacomien: ‘Ik vond psychologie studeren toch een beetje saai en ontdekte de studierichting creatieve therapieën. Dit gaf me iets extra’s: werken met de beleving. Bezig zijn met expressie en plezier. Ik werk veel met psychodrama en een onderdeel van psychodrama, sociometrie. Sociometrie helpt om inzicht te krijgen in onderliggende, verborgen relaties binnen een groep. Het is heel boeiend om die relaties zichtbaar te maken en daarmee te werken, zodat er verandering komt in de relatie met jezelf en anderen. Je weet – bewust of onbewust – hoe je van binnen in elkaar zit. Daar kun je soms verbaal niet bij. Door het doen en te belichamen komt er veel meer naar voren over wat er innerlijk allemaal speelt. Alles komt dus uit de cliënt zelf. Wij begeleiden op proces en niet op inhoud.’

Ina: ‘Het grootste verschil tussen nu en de jaren ‘70? Toen was alles open en vrij. Tegenwoordig is er meer nadruk op wetenschappelijke onderbouwing en een zorgvuldige aanpak.’

Psychodrama in de jaren ’70: doen wat goed voelt
In de tijd dat Ina nog studeerde waren er in Leiden veel mensen die met psychodrama werkten. Ina: ‘Na mijn opleiding heb ik niets met psychodrama gedaan. Ik ging zelfs iets heel anders doen: werken in de automatisering. Maar jaren later wilde ik weer wat doen met psychologie. Ik weet dat ik van theater houd. Dus wat is dan de beste combinatie? Theater en psychologie: psychodrama. Het grootste verschil tussen nu en de jaren ‘70? In de jaren ‘70 was sowieso alles open en vrij. Alles kon. Tegenwoordig is er meer nadruk op wetenschappelijke onderbouwing en een zorgvuldige aanpak. Psychodrama is nog steeds leuk, maar ook professioneel verantwoord. Het vak heeft dus de nodige ontwikkeling doorgemaakt.’ En dat is goed én nodig. Want de wereld vraagt steeds meer om wetenschappelijke verantwoording.

Een professionele aanpak
Jacomien: ‘We werken allebei ook op onze eigen manier mee aan die professionalisering. Ik ben bijvoorbeeld voorzitter van een Europese vereniging voor psychodrama. We werken daar steeds aan het neerzetten van het vak en de verantwoording ervan. Ina en ik gaan allebei regelmatig naar conferenties en werken ook mee aan onderzoekscommissies. Ina is meer op Nederland gericht en ik op het buitenland.’ Ina: ‘Ik ben bijvoorbeeld met een collega bezig om de psychodrama-opleiding geaccrediteerd te krijgen door het CPION. Daarvoor moet je je curriculum, doelen, competenties en toetsing beschrijven. We maken daarmee weer een flinke professionaliseringsslag.’

Van vergeten plek naar vast onderdeel in de behandeling
Dat is waar Ina en Jacomien voor gaan. Ina: ‘Het is zonde dat het ervaringsgerichte, actieve en eigenlijk heel snelle embodied werken zo ondergeschoven is in de GGZ-benaderingen. We kennen vooral heel veel cognitieve gedragstherapie. Terwijl verbale technieken niet altijd tot de kern komen. Je merkt in de praktijk dat cliënten verwezen worden naar psychodrama als ze niet verder komen met verbale therapie. Bijvoorbeeld als iemand verbaal heel sterk is of veel afweer heeft. Met praten kun je namelijk een hoop verhullen. Je kunt een uur praten over je problemen, maar daar hoeft het niet duidelijker van te worden. Met psychodrama kan je door het neerzetten van een scène meteen zien waar het over gaat. Dit maakt het moeilijker om defensies te gebruiken en helpt bij het identificeren van de kern van de problematiek en juist daar aan te werken.’

Met psychodrama wordt veranderen makkelijker
Jacomien: ‘We weten vanuit de neurowetenschappen dat er nieuwe, neurale paden worden aangemaakt als je een correctieve, emotionele ervaring meemaakt. Het is goed om dit een aantal keer te ervaren, telkens op een andere manier. Zo versterken deze paden in de hersenen en worden ze - op den duur - geautomatiseerd. Hierdoor wordt het gemakkelijker om nieuwe, andere keuzes te maken en deze in praktijk te brengen en bestendigen. Dit maakt psychodrama zeer geschikt om verandering in bestaande patronen te brengen.

Ina: ‘We werken met alle mogelijke (innerlijke) rollen en voornamelijk met actieve, ervaringsgerichte technieken. Rolwisselingen, verschillende posities aannemen, van je stoel komen, bewegen en lopen of iemand even in de toekomst laten staan (future projection). Maar ook: hoe sta je ten opzichte van elkaar? Wie kies je voor wat en voor welke rol? En wat zegt dat? In deze introductie leer je de basis van eenvoudig toepasbare technieken die diepgaand werken. In de praktijk geeft het je een nieuwe dimensie en aanknopingspunten voor hernieuwde reflectie en behandeling.’

Is psychodrama iets voor jou?
Ina: ‘Vind je bewegen leuk? Houd je van creatieve technieken en wil je graag ervaringsgericht werken? Dan is deze module echt ideaal voor jou.’ Jacomien: ‘Ook als je niet verder komt met verbaal werken en soms vastloopt in de verhalen van je cliënt. Of als je eens wat anders wilt gaan doen, een andere ingang zoekt of handelingsverlegenheid ervaart. Hoe dan ook: je bent welkom. 'Doe je mee?’