Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy (ISTDP) is een behandelmethode gericht op patiënten met een hoge mate van therapieresistent gedrag. Door de conflict- en personendriehoek steeds in beeld te houden en te zien hoe die twee driehoeken zich voor je afspelen, weet je goed waar een patiënt zit (gevoel, angst of afweer). Door te leren hoe je elk punt van de driehoeken kunt gebruiken in je interventies geef je de patiënt de mogelijkheid om contact te maken met conflicterende gevoelens. In tegenstelling tot veel andere therapievormen wordt de afweer actief aangewezen en de cliënt actief bevraagd en geconfronteerd met datgene wat een therapie vaak doet stagneren. Dit is spannend en kan pijnlijk zijn, maar door uit te leggen hoe afweer en angst in relatie staan tot onderliggende gevoelens en hoe dit kan leiden tot klachten en symptomen, geef je de cliënt een keuze.

Foto Rogier Poels

Rogier vertelt: ‘Bij ISTDP-therapiesessies is het gebruikelijk om deze op te nemen op video. Deze opnames laten therapeuten vervolgens tijdens intervisie aan elkaar zien. Inmiddels heb ik heel wat (inter)nationale banden gezien, waaruit steeds weer blijkt dat elke patiënt hetzelfde reageert als je de techniek goed leert toepassen, het is fantastisch om te zien hoe universeel deze methode eigenlijk is. Tijdens de module ISTDP bij RINO Zuid maken we daarom ook gebruik van op beeld opgenomen therapiesessies met echte patiënten om de toepassing van de verschillende begrippen en technieken zelf te ervaren.’

Pressure & challenge
Eén van de set aan interventies binnen de ISTDP-methode is het gebruik maken van wat in het Engels ‘pressure’ en ‘challenge’ heet. Zo kun je bijvoorbeeld vragen naar een concreet probleem waarvoor de patiënt komt of naar een concrete omschrijving van een gebeurtenis. Hiermee zet je druk, waardoor er bij de patiënt gemengde gevoelens richting de therapeut kunnen ontstaan. Met challenge wil je de cliënt uitdagen om bijvoorbeeld iets niet te doen, zoals een vage of verhulde reactie. Rogier: ‘zo kun je bijvoorbeeld aangeven dat je merkt dat de cliënt de gebeurtenis vaag omschrijft, en vragen om een concrete omschrijving. Maar je kunt ook een cliënt die wegkijkt tijdens het praten uitdagen om dat niet meer te doen. Dit roept gemende gevoelens op: enerzijds ervaart de cliënt dit als prettig, dit is waar hij/zij voor komt, maar het brengt ook vaak boosheid met zich mee, wat een conflict in het lijf teweegbrengt. Dan worden vluchtmechanismen binnen de patiënt geactiveerd om bijvoorbeeld de boosheid en angst niet te hoeven voelen. Door dit te doorbreken en de opkomende angst te reguleren kun je ervoor te zorgen dat de patiënt wel contact met zijn/haar gevoelens kan maken. ‘Wat we zien is dat het ervaren van de eerder onbewust gebleven gevoelens leidt tot een belangrijke afname van de klachten, omdat het afweren van die gevoelens niet meer nodig is.’

Manifestatie van angst
Voor een ISTDP-therapeut is het belangrijk om te weten hoe angst zichtbaar wordt, hoe je die kunt herkennen, op het moment dat de onbewuste gevoelens omhoog dreigen te komen. Er zijn wel 40 manieren waarop angst zich kan manifesteren, altijd binnen 3 kanalen:

  • De bewegende of dwarsgestreepte spieren, denk aan gespannen schouders of wriemelende handen. Dit is het meest gezonde kanaal van angstmanifestatie. In de training is opgenomen om te kijken of je die signalen waar kunt nemen.
  • De orgaanspieren of gladde spieren, hierbij kun je denken aan maagpijn, constipatie of zweethanden. Dit kun je bijvoorbeeld zien aan een droge mond of dat iemand ineens helemaal immobiel raakt. De angst is hoog aan het oplopen, de therapeut zal goed moeten kijken of hij actief moet interveniëren om de angst van de patiënt weer terug te krijgen naar de dwarsgestreepte (bewegende) spieren, in de introductiemodule leer je hiervoor technieken.
  • Het cognitief-perceptuele kanaal: men kan niet meer goed nadenken of zien, of er ontstaat bijvoorbeeld een piep in de oren. De angst loopt heel erg op. De angst gaat over de grens van wat men kan verdragen, ook wel hyper-aroused in the window of tolerance genoemd. Als therapeut is het noodzakelijk om de angst zodanig te reguleren dat de angst weer terug in de dwarsgestreepte spieren komt.

‘Door een patiënt te helpen steeds iets meer van de onbewuste en conflicterende gevoelens te helpen ervaren en verdragen, doe je aan zogenaamde ‘capacity building’. De patiënt raakt daarmee steeds minder angstig voor zijn of haar gevoelens en hoeft steeds minder gebruik te maken van afweer, waardoor de pijnlijke gevoelens die bij een patiënt vaak al vanaf vroeg in de jeugd liggen opgeslagen weer gevoeld en doorgewerkt kunnen worden. Hierdoor raakt de patiënt ‘bevrijd’ van vaak zeer invaliderende en destructieve patronen van afweer, worden de blokkades en stagnering in de behandeling opgeheven en kan de patiënt weer gebruik maken van zijn gevoelens en opnieuw verbindingen aangaan.’

Wat wil je de deelnemer meegeven?
‘Ik hoop dat deelnemers door het toepassen van deze methode op een heel andere manier leren kijken naar wat ze voor zich bij de patiënt zien gebeuren. Dat ze anders kijken naar signalen die de patiënt -vaak onbewust- afgeeft. Maar ook dat ze concrete handvatten hebben over hoe je de therapie kunt vormgeven en natuurlijk dat de nieuwsgierigheid naar deze ontzettend interessante behandelmethode is aangewakkerd.’

‘Daarnaast hoop ik, door het bekijken van het videomateriaal, dat men gaat zien wat het woord intensief betekend in de ISTDP. Niet alleen intensief en actief bezig zijn als therapeut, maar ook van werken en voelen bij de cliënt. Gevoelens van boosheid, verdriet en schuld worden in de kamer ten volle gevoeld, dit onderdeel krijgt in geen andere therapievorm zo veel ruimte.’

Module bij RINO Zuid
De training wordt regelmatig verzorgd door RINO Zuid. Je kunt hier meer informatie vinden over de moduleplanning en aanmelden.

ISTDP is een specialistische vorm van psychotherapie, een wijze van werken die je in kunt zetten als je zelf al de nodige ervaring hebt. Zoals een bewustzijn van je eigen projecties, je mate van angsttolerantie en tegenoverdracht. De module is met name geschikt voor klinisch psychologen, psychotherapeuten en psychiaters, maar ook GZ-psychologen en diegenen die in opleiding zijn voor bovenstaande beroepen kunnen deelnemen.

De module is een goede kennismaking met de methode en een goede voorbereiding op de aspirant training van 1 jaar die men hierna kan volgen in de verdere opleiding tot ISTDP-therapeut.

Meer weten over ISTDP?

  • Inmiddels is er een robuuste, wetenschappelijk basis voor deze evidence-based behandelmethode. Er zijn onder andere 16 RCT’s gedaan, onder 3.700 patiënten, met daarin duidelijk bewijs voor de effectiviteit van de methode bij veel psychische problemen zoals therapieresistente depressie, persoonlijkheidsproblematiek of aanhoudende lichamelijke klachten. Op de website van Allan Abbass lees je hier meer over. (http://reachingthroughresistance.com/publications/)
  • Op de website van ISTDP Nederland vind je o.a. meer informatie over congressen, workshops en de opleiding tot ISTDP-therapeut
  • Op de website van VKDP kun je meer informatie vinden over Korte Dynamische Psychotherapie (KPD).