De ABC/CoMBI-methode helpt professionals in de ouderenzorg en GGZ beter begrijpen waar bepaald gedrag vandaan komt en hoe ze de benadering kunnen aanpassen. Dat corrigeren vat hij namelijk op als kritiek. Als hij continu gecorrigeerd wordt, voelt hij zich niet erkend. En dat leidt tot escalaties. Door in te spelen op zijn behoefte aan erkenning en hem bijvoorbeeld vaker te betrekken bij beslissingen, kun je escalaties verminderen.

Van klassieke ABC naar de verdiepende ABC/CoMBI-methode
Peter Moors is al meer dan 25 jaar betrokken bij de ABC-methode. Een aanpak die gedrag analyseert op basis van drie elementen: actie, bewegers en consequenties.

‘De ABC-methode helpt ons gedrag te begrijpen door systematisch te kijken naar wat eraan voorafgaat en wat de gevolgen zijn,’ legt Peter uit. ‘Maar bij ouderen met persoonlijkheidsproblematiek merkten we dat dit niet altijd voldoende was. Gedrag wordt niet alleen veroorzaakt door directe prikkels, maar ook door kernbehoeften. Daar speelt de ABC/CoMBI-methode op in.’

De CoMBI-methode is ontwikkeld binnen Mondriaan GGZ en bouwt voort op de klassieke ABC-analyse door deze te koppelen aan kernbehoeften uit het persoonlijkheidsmodel van Beck. Hierdoor kijk je niet alleen naar prikkels en reacties, maar ook naar de onderliggende drijfveren van het gedrag.

Waarom is ABC/CoMBI-methode zo effectief bij persoonlijkheidsproblematiek?
Volgens Peter is de ABC/CoMBI-methode met name geschikt voor cliënten met ernstige psychische aandoeningen of neurocognitieve problematiek. Zoals bijvoorbeeld met persoonlijkheidsstoornissen in combinatie met dementie.

‘In de ouderenzorg zien we vaak onbegrepen gedrag dat moeilijk beïnvloedbaar lijkt. Het kan dreigend of grensoverschrijdend zijn. En het is niet altijd direct duidelijk waarom iemand zo reageert,’ zegt hij. Met de ABC/CoMBI-methode leren professionals gedrag te herleiden tot onderliggende kernbehoeften. Kijk maar naar het voorbeeld in het begin van dit artikel.

Daarnaast helpt de methode teams en familieleden om de situatie beter te begrijpen en gezamenlijk naar oplossingen te zoeken. ‘We zien vaak dat als zorgverleners eenmaal grip krijgen op deze dynamieken, het aantal incidenten en de intensiteit ervan afneemt.’

In een notendop: zo werkt de ABC/CoMBI-methode
Neem een bewoner met frontotemporale dementie die impulsief en agressief reageert. ‘Met de ABC-analyse onderzochten we de prikkels en gevolgen van haar gedrag,’ vertelt Peter. ‘Maar door ABC/CoMBI-methode toe te passen, konden we nog een stap verder gaan. We koppelden haar gedrag aan diepere kernbehoeften en konden de omgeving zo aanpassen dat deze prikkels minder uitlokten. Het resultaat? Minder escalaties en meer rust in de dagelijkse zorg.’

Een ABC/CoMBI-methode-valkuil?
Bij het toepassen van de methode zijn er natuurlijk ook valkuilen. ‘Een van de grootste misverstanden is dat we mensen kunnen veranderen. We kunnen iemands persoonlijkheid niet aanpassen, maar we kunnen wel leren hoe we invloed uitoefenen op de interactie en omgeving,’ benadrukt Peter.

Ook het loslaten van structuur zodra het beter gaat, is een valkuil. ‘Zorgteams denken soms: 'Het gaat nu goed, dus we hoeven niet meer zo strak vast te houden aan de afspraken.' Maar juist die consistentie zorgt ervoor dat het goed gaat. Laat je dat los, dan loop je het risico dat het probleemgedrag weer toeneemt.’

Wat brengt de toekomst voor ABC/CoMBI-methode?
De ABC/CoMBI-methode wordt momenteel verder onderzocht (zie hieronder). ‘Er lopen verschillende studies naar de effectiviteit en bredere toepassing ervan,’ zegt Peter. Zijn belangrijkste advies aan professionals? ‘Volg de training, haha! Dit is geen puur theoretische methode, maar een praktische aanpak waarin je met je eigen casuïstiek aan de slag gaat. Het belangrijkste is dat je je bewust bent van je eigen invloed: hoe je reageert, heeft altijd effect op het gedrag van de ander. Door die kennis goed toe te passen, kunnen we het aantal escalaties verminderen en de kwaliteit van zorg verbeteren.’

Ben je benieuwd naar de ABC/CoMBI-methode en wat dit voor jou of jouw team kan betekenen? Kijk op de pagina 'De ABC/CoMBI methode bij onbegrepen gedrag' voor meer informatie en aanmelden.

De CoMBI-methode wordt op dit moment wetenschappelijk onderzocht
Op het gebied van effectiviteit, verbetering van de kwaliteit van leven zorgbehoeftigen en vermindering van de zorglast bij zorgverleners. Dit gebeurt bij twee doelgroepen: mensen met dementie en mensen met ernstige psychische aandoeningen (EPA).

Bij mensen met dementie zijn de eerste uitkomsten van CoMBI hoopvol. We doen nu vervolgonderzoek naar de effectiviteit binnen het verpleeghuis. Voor de EPA-doelgroep laten eerste resultaten uit een pilotstudie ook een positieve tendens zien. Een lichte afname van psychische klachten en een toename in ervaren kwaliteit van leven bij de doelgroep en een vermindering van de zorgbelasting.

Om deze bevindingen verder te onderbouwen, verkennen we nu of we een grootschalige vervolgstudie naar de effectiviteit van CoMBI in een multicenter setting kunnen opzetten.

  • Ekiz E, Videler AC, van Alphen SPJ. Feasibility of the Cognitive Model for Behavioral Interventions in Older Adults with Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia. Clin Gerontol. 2022 Jul-Sep;45(4):903-914. doi: 10.1080/07317115.2020.1740904. Epub 2020 Apr 14. PMID: 32286161. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32286161/
  • Ekiz E, Bollen SGBJ, Rossi GMP, Videler AC, van Alphen SPJ. Mediatieve behandeling bij mensen met zowel neuro­cognitieve stoornissen als persoonlijkheids­problematiek [The Cognitive Model for Behavioural Interventions for older adults with neurocognitive disorders and co-morbid maladaptive personality traits]. Tijdschr Gerontol Geriatr. 2020 May 18;51(2). Dutch. doi: 10.36613/tgg.1875-6832/2020.02.07. PMID: 32951382. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32951382/
  • Bollen, S., Rossi, G., & van Alphen, S. (2025). The Importance of Core Needs of Personality in Older Adults with Severe Mental Illness: A Position Paper with Case Report. International Journal of Cognitive Behavioral Therapy, [https://doi.org/10.1007/s41811-025-00236-5]. https://doi.org/10.1007/s41811-025-00236-5 10.1007/s41811-025-00236-5